Dysleksja co to jest? Skąd się bierze?

Dlaczego nam (rodzicom, nauczycielom) jest tak trudno ją zaakceptować?

Dysleksją rozwojową nazywamy zespół specyficznych trudności w uczeniu się czytania i pisania. Rozwojowa ponieważ trudności te możemy zaobserwować na każdym etapie rozwojowym dziecka, trudności te nie występują nagle, tylko są obserwowane na każdym etapie nauki szkolnej a nawet wcześniej.

Symptomy ryzyka dysleksji możemy zaobserwować w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym a objawiają się one opóźnieniem w rozwoju ruchowym np. Dzieci mało raczkują , późno zaczynają chodzić, kolejnym etapem jest opóźniony rozwój mowy – wypowiadanie pierwszych słów, zdań. Dzieci te są nieporadne, nie wykazują chęci podjęcia czynności samoobsługowych a także nie próbują same rysować.

Kolejnym etapem jest wiek przedszkolny wtedy możemy zaobserwować niską sprawność ruchową, dziecko nie lubi zabaw ruchowych, ma trudność z zapinaniem guzików.

Występuje słaba koordynacja wzrokowo – ruchową m.in . trudność w budowaniu z klocków, opóźniony rozwój lateralizacji czyli dziecko używa na przemian obu rak, zaburzenia rozwoju spostrzegania wzrokowego co objawia nie np. trudnością w układaniu puzzli i układanek.

W klasie 0 oraz w nauczaniu szkolnym na poziomie klas I-III występuje wiele symptomów ryzyka dysleksji które możemy zaobserwować u dzieci, często nauczyciele zwracają na pewnie trudności uwagę. Przejawiają dalsze trudności z rozwojem lateralizacji, obniżoną sprawnością ruchową ( np zawiązywanie sznurowadeł, stanie na jednej nodze, chodzenia po linii) do tych wszystkich wcześniej zaobserwowanych trudności dochodzą problemy z wadą wymowy oraz częste przekręcanie wyrazów, na kolejnych etapach edukacyjnych gdy dziecko powinno zapamiętać wiersz, piosenkę, nazwy dni tygodnia lub pór roku – tu tez najprawdopodobniej wystąpią zauważalne trudności. Dzieci z ryzykiem dysleksji nie różnicują głosek podobnych ( z-s, b-p, k-g) czyli występują zaburzenia słuchu fonemowego, zaburzenia analizy i syntezy głoskowej i sylabowej. Występują także trudności w nauce czytania, potem czytają bardzo wolno, prymitywną techniką a także słabo rozumieją czytany tekst.

Problem dysleksji to problem na całe życie co oznacza, że dziecko z zdiagnozowanym ryzykiem dysleksji na poziomie klasy 4 i wyżej nie przestanie przejawiać specyficznych trudności w nauce. Na tym etap możemy już określić pod jaką postacią występuje dysleksja rozwojowa.

Dysleksja oznacza specyficzne trudności w czytaniu

Dysortografia – specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni ( w tym błędy ortograficzne )

Dysgrafia – trudności w opanowaniu pożądanego poziomu graficznego pisma.

Innym rodzajem trudności które mogą współwystępować jest dyskalkulia, która obejmuje trudności w uczeniu się matematyki, szczególnie arytmetyki pomimo dobrej sprawności intelektu. Do tej grupy też zaliczamy dyspraksję są to trudności z wykonywaniem precyzyjnych czynności ruchowym, w tym także opanowanie kaligraficzne pisma czyli dysgrafia.

Dodatkowym podziałem spotykanym w literaturze jest podział ze względu na poznawcze typy trudności:

Dysleksja typu wzrokowego w której występują w przewadze zaburzenia percepcji wzrokowej i pamięci wzrokowej, związane są z zaburzeniami koordynacji wzrokowo – ruchowej oraz ruchowo – przestrzennej. Objawiają się trudnościami w zapamiętywaniu kształtu liter, przepisaniem tekstu, pomyłkach w literach o podobnym kształcie (m-w, m-n, d-b, u-n), trudności w rysowaniu oraz orientacji przestrzennej. Zaburzenia w funkcjach wzrokowych znacznie utrudniają też czytanie elementarne ( tzw. dekodowanie ) dlatego, że uniemożliwiają sprawne głoskowanie co w dalszym etapie wydłuża dokonywanie syntezy i odczytywanie wyrazu całościowo.

Dysleksja typu słuchowo – językowego, tutaj u podłoża leżą zaburzenia percepcji słuchowej i pamięci słuchowej które są powiązane z zaburzeniami funkcji językowych. Występują często trudności z rozróżnieniem głosek o podobnym brzmieniu (p-b,w-f, k-g,d-t,z-s) powodują problem z analizą i syntezą głosową wyrazów. W efekcie występuje dodawanie, mieszanie, opuszczanie oraz zniekształcenie wyrazów a także trudności w zapamiętywaniu tabliczki mnożenia.

Dysleksja integracyjna występuje wtedy, gdy zaburzona jest koordynacja wzrokowo – ruchowa, zakłócona jest lateralizacja czyli dominacja narządów ( ręka, oko, ucho, noga ) po jednej stronie ciała. Nieprawidłowa lateralizacja powoduje trudności z rozpoznawaniem i określaniem kierunków przestrzeni, osoby z takimi zaburzeniami będą miały problem z rozróżnianiem liter o podanych kształtach, które są inaczej położone w przestrzeni czyli p, b, d, g, często także piszą litery w odbiciu lustrzanym lub tez zapisują zdania lub działania matematyczne od prawej do lewej strony.

Dysleksja mieszania – gdy pojawia się zaburzenia funkcji wzrokowych , słuchowych i koordynacji.

Dlaczego moje dziecko ma dysleksje?

Dysleksja ma podłoże biologiczne, na podstawie badan naukowych udowodniono, że dysleksja jest dziedziczona. Może także być spowodowana zmianami w centralnym układzie nerwowym, który został wywołany nieprawidłowościami w okresie prenatalnym. Wiąże się z nadprodukcją testosteronu w okresie ciąży, który powoduje zaburzenia funkcjonowania systemu immunologicznego a co za tym idzie wywołuje blokadę rozwoju lewej półkuli mózgu która jest odpowiedzialna za :

• wnioskowanie,
• myślenie analityczne,
• język,
• liczenie,
• logikę,
• kontrole prawej strony

Prawa półkula mózgu odpowiada zaś za:

• wyobraźnię,
• kreatywność,
• sztukę,
• muzykę,
• intuicję,
• przestrzeń,
• kontrole lewej strony.

Na wystąpienie dysleksji rozwojowej może tez mieć wpływ oddziaływanie niekorzystnych czynników podczas porodu lub tuz po urodzeniu np, niedotlenienie mózgu, wylewy w skutek pęknięcia naczyń krwionośnych.

Opisane dysfunkcje występujące przy specyficznych trudnościach z nauce powstają w skutek nieprawidłowej budowy i funkcjonowania analizatorów, które uczestniczą w nauce czytania i pisania. Czytanie i pisanie jest bardzo złożonym procesem dlatego tez angażuje aż trzy analizatory:

• Wzrokowy
• Słuchowy
• Kinestetyczny – ruchowy

Wnioski dla rodzica nasuwają się same, nie mamy wpływu na wystąpienie u naszego dziecka specyficznych trudności w nauce. Trudno jest nam jako rodzicom zaakceptować występowanie tego typu trudności ponieważ towarzyszy temu wiele paradoksów: „Patrzy, a nie widzi. Słucha, a nie słyszy. Zna zasady, a robi błędy.” Tylko wiedza na temat przyczyn i mechanizmów dysleksji pozwala zrozumieć te paradoksy. Dlatego ja jako psycholog podczas omawiania wyników diagnozy kładę nacisk na wytłumaczenie tego typu mechanizmów które mają wpływ na nieracjonalne według rodziców zachowania dziecka. Staram się podkreślić mocne strony i umiejętności dziecka, ponadprzeciętne zdolności dzięki którym łatwiej jest funkcjonować dyslektykowi w otaczającym go świecie.

Dyslektycy maja bardzo wiele mocnych stron jak np. zwiększone zdolności artystyczne, możliwe ze jest to spowodowane trudnościami w komunikacji werbalnej lub poprzez pisanie- może chcą tym sposobem wyrazić siebie i swoje uczucia.

Cechy osób z dysleksja które możemy zaobserwować u dzieci zgłaszanych przez rodziców lub nauczycieli do poradni w kierunku diagnozy dysleksji:

• Błyskotliwość,
• Ponadprzeciętną ciekawość świata
• Dobra intuicja
• Myślenie niewerbalne czyli obrazowe – takie myślenie jest szybsze, bardziej wyraziste i całościowe
• Ponadprzeciętny lub wysoki IQ
• Talent w dziedzinach takich jak- sztuka, teatr, muzyka, sprzedaż, biznes, projektowanie, architektura,
• Potrafi znaleźć wspólny punkt, odpowiadający wielu koncepcjom
• Wspaniała pamięć długotrwała, potrafi opowiadać o zdarzeniach z przeszłości, pamięta dawno temu spotkane osoby
• Spostrzega świat w wielu wymiarach – używając wszystkich zmysłów
• Tendencja do holistycznego sposobu postrzegania informacji, zadań, które ma wykonać
• Posiada potrzebę wielkich osiągnięć, odnoszenia sukcesów

Na koniec jeszcze kilku sławnych dyslektyków 🙂

• Hans Christian Andersen
• Thomas Alva Edison
• Winston Churchill
• Tom Cruise
• Cher
• Pablo Picasso
• Agatha Christie

Chciałam, żeby wiadomości zawarte w tym tekście pomogły rodzicom dzieci dyslektycznych w zrozumieniu czym jest dysleksja i jakie ma symptomy, kiedy możemy ją rozpoznać, kiedy powinno uruchomić się czerwone światełko, aby skierować swoje kroki do poradni psychologiczno – pedagogicznej w celu zdiagnozowania trudności z którymi boryka się dziecko a w kolejnym etapie skonstruować formę pomocy. Nie ulega wątpliwości, że dzieci ze specyficznymi trudnościami w nauce potrzebują wsparcia rodziców, nauczycieli i psychologów w formie terapii a przede wszystkim dostosowania wymagań poszczególnych przedmiotów szkolnych. Na temat tych zagadnień przygotuje kolejny artykuł w którym chciałabym przekazać wiedzę odnośnie form pomocy, ćwiczeń wspomagający naukę czytania i pisania – czyli postaram się udostępnić Państwu odpowiedz na pytanie: Jak pomagać dziecku z dysleksją? Jak kształtować wzajemne relacje rodzic -szkoła. O tym już niebawem.

Literatura

1. Jak pomóc dziecku z dysleksja. A.Radwańska, Warszawa, Difin, 2017

2. Uczeń z dysleksja w domu. M.Bogdanowicz, A.Adryjanek, M.Rożyńska, Gdynia, Operon, 2007

3. Przezwyciężanie trudności w czytaniu i pisaniu. H. Pętlewska, Kraków, Oficyna Wydawnicza Impus, 2003